Education
 

De weg naar oorlog (1910-1914)

De periode tussen 1910 en 1914 werd gekenmerkt door groeiende spanningen tussen Europese landen. Deze spanningen kwamen voort uit een combinatie van nationalisme, militarisme, imperialisme en ingewikkelde bondgenootschappen:

• Nationalisme: Landen zoals Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië wilden hun macht en status vergroten. Vooral in de Balkan, waar Slavische volkeren onafhankelijkheid wilden van Oostenrijk-Hongarije, waren de spanningen hoog.

• Militarisme: Europese landen bouwden hun legers en vloot enorm op, waardoor een wapenwedloop ontstond. Duitsland en Groot-Brittannië concurreerden vooral op zee.

• Imperialisme: De strijd om kolonies in Afrika en Azië zorgde voor rivaliteit tussen grootmachten. Duitsland voelde zich buitengesloten, terwijl Groot-Brittannië en Frankrijk hun koloniën wilden beschermen.

• Bondgenootschappen: Europa was verdeeld in twee kampen: de Triple Entente (Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië) en de Triple Alliantie (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië). Deze bondgenootschappen zorgden ervoor dat een conflict tussen twee landen snel kon escaleren tot een wereldoorlog.

Het directe aanleiding voor de oorlog was de moord op de Oostenrijkse aartshertog Franz Ferdinand op 28 juni 1914 in Sarajevo. Deze gebeurtenis leidde tot een kettingreactie van diplomatieke crises en oorlogsverklaringen.

​

​

1914: Het uitbreken van de oorlog

1. Directe Aanleiding:

   • Op 28 juni 1914 werd aartshertog Franz Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije vermoord in Sarajevo door een Servische nationalist.

   • Na een conflict over de schuld en eisen aan Servië verklaarde Oostenrijk-Hongarije op 28 juli 1914 de oorlog. Door het ingewikkelde web van bondgenootschappen escaleerde dit conflict snel tot een Europese oorlog.

De Duitse inval in Luxemburg en België

1. Het Schlieffenplan:

   • Duitsland plande een snelle aanval op Frankrijk door het neutrale Luxemburg en België binnen te vallen. Het doel was om Parijs snel te bereiken en Frankrijk uit te schakelen voordat Rusland volledig gemobiliseerd zou zijn.

   • Op 2 augustus 1914 viel Duitsland Luxemburg binnen en veroverde het land vrijwel zonder tegenstand, omdat Luxemburg slechts een kleine politiemacht had.

2. De inval in België:

   • Op 4 augustus 1914 eiste Duitsland vrije doorgang door België, maar koning Albert I weigerde dit. De Belgen besloten hun neutraliteit te verdedigen.

   • Duitse troepen vielen België binnen via de Maasvallei en bombardeerden steden zoals Luik. De forten van Luik, een strategisch verdedigingspunt, boden onverwacht hevig verzet. Hoewel de Duitse artillerie (inclusief zware mortieren zoals de "Dikke Bertha") de forten uiteindelijk verwoestte, vertraagde dit verzet de Duitse opmars aanzienlijk.

   • Na de val van Luik trokken de Duitsers verder westwaarts door steden zoals Namen, Leuven, en Brussel. Onderweg pleegden ze talloze wreedheden, waaronder het executeren van burgers en het platbranden van Leuven. Dit werd later bekend als de "Rape of Belgium" en versterkte de internationale verontwaardiging tegen Duitsland.

3. Het Belgische verzet:

   • Belgische troepen, onder leiding van koning Albert I, voerden een hardnekkige verdediging. Bij Antwerpen werd een belangrijke verdedigingslinie opgeworpen. Hoewel Antwerpen uiteindelijk viel, wist de Belgische verdediging de Duitse opmars te vertragen.

   • Belgische troepen trokken zich terug naar West-Vlaanderen, waar ze een nieuwe verdedigingslinie probeerden op te zetten langs de rivier de IJzer.

Hulp van Frankrijk en Groot-Brittannië

1. Frankrijk en Groot-Brittannië komen in actie:

   • De Duitse invasie van België was een directe schending van de Belgische neutraliteit, die door Groot-Brittannië in 1839 was gegarandeerd. Daarom verklaarde Groot-Brittannië op 4 augustus de oorlog aan Duitsland.

   • Britse en Franse troepen haastten zich naar België om de Duitse opmars te stoppen.

   • Tijdens de Slag bij Mons (23 augustus) vertraagde het British Expeditionary Force (BEF) de Duitse troepen tijdelijk, maar werd uiteindelijk gedwongen zich terug te trekken.

Het ontstaan van het IJzerfront

1. De Slag aan de IJzer (oktober 1914):

   • Na de val van Antwerpen trokken Belgische troepen zich terug naar het gebied tussen Nieuwpoort en Diksmuide, langs de rivier de IJzer.

   • Tijdens de Slag aan de IJzer (16-31 oktober) hielden de Belgen stand tegen de Duitse opmars. Ze openden sluizen om het omliggende land onder water te zetten (inundatie), wat de Duitse troepen dwong hun aanval te staken. Dit was een strategisch briljante zet die de opmars definitief stopte.

2. Vorming van het front:

   • Het IJzerfront stabiliseerde zich en werd een onderdeel van het grotere Westfront, dat zich uitstrekte van de Belgische kust tot de Zwitserse grens.

   • Belgische troepen hielden dit kleine deel van hun grondgebied gedurende de hele oorlog vast, vaak onder zware omstandigheden.

Conclusie van 1914:

• De Duitse opmars door België vertraagde aanzienlijk door het onverwacht hevige Belgische verzet en de komst van Britse en Franse troepen.

• Na de Slag aan de IJzer en de Slag bij de Marne (waar Franse en Britse troepen de Duitsers verder terugdreven) kwam de oorlog aan het Westfront in een patstelling terecht. Dit leidde tot het ontstaan van loopgravenoorlog die de komende jaren zou domineren.

​​

1915: De oorlog breidt zich uit

Het Westfront: Stagnatie en bloedige veldslagen

1. Loopgravenoorlog op het Westfront:

   • Het Westfront bleef vastzitten in een patstelling. Beide partijen groeven zich diep in langs een frontlinie van honderden kilometers, van de Noordzee tot de Zwitserse grens.

   • Het dagelijks leven in de loopgraven was ellendig, met modder, kou, ratten, en voortdurend gevaar door artilleriebeschietingen en sluipschutters.

2. Het IJzerfront:

   • Het Belgische leger onder koning Albert I verdedigde hardnekkig het IJzerfront, dat zich uitstrekte van Nieuwpoort tot Diksmuide.

   • Dankzij de inundaties bleef dit front grotendeels stabiel, maar Belgische troepen leefden onder zware omstandigheden, met constante beschietingen en beperkte middelen.

   • Belgische troepen speelden een belangrijke rol in het vastzetten van Duitse divisies, waardoor deze niet elders konden worden ingezet.

3. Gifgas en nieuwe wapens:

   • In april 1915 gebruikten de Duitsers voor het eerst chloorgas tijdens de Tweede Slag om Ieper. De gifgasaanval veroorzaakte paniek en zware verliezen bij de Geallieerden, maar het Duitse offensief leidde niet tot een doorbraak.

   • Gifgas werd een symbool van de gruwelen van de moderne oorlog, met ernstige fysieke en psychologische gevolgen voor de soldaten.

4. Geallieerde offensieven:

   • De Geallieerden voerden bloedige aanvallen uit, zoals bij de Slag bij Loos (september). Deze offensieven leidden tot enorme verliezen, maar nauwelijks terreinwinst.

   • De oorlog op het Westfront leek vast te zitten in een uitzichtloze impasse.

Het Oostfront: Dynamiek en chaos

1. Russische tegenslagen:

   • Het Oostenrijkse en Duitse leger lanceerden een groot offensief tegen Rusland, de Gorlice-Tarnów-campagne (mei-september). Dit offensief resulteerde in een verwoestende nederlaag voor Rusland, dat grote gebieden verloor, waaronder Galicië en delen van Polen.

   • De Russische legers leden zware verliezen, zowel in soldaten als materieel, en waren slecht voorbereid op de moderne oorlogsvoering.

2. Brusilov-offensief (voorbereiding):

   • Hoewel 1915 een zwaar jaar was voor Rusland, begon het zich te hergroeperen en plannen te maken voor een groot tegenoffensief in 1916.

3. Nieuwe fronten:

   • Het Ottomaanse Rijk, dat zich bij de Centralen had aangesloten, opende een front tegen Rusland in de Kaukasus. Hier boekte Rusland enige successen, zoals de verovering van Erzurum in 1916.

Andere ontwikkelingen in 1915

1. Italië sluit zich aan bij de Geallieerden:

   • Na onderhandelingen (het Verdrag van Londen) koos Italië in mei 1915 de kant van de Geallieerden. Italië verklaarde de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije en opende een nieuw front in de Alpen.

   • De gevechten aan het Italiaanse front waren zwaar, met gevechten op moeilijke terrein in de bergen.

2. Ottomaanse Rijk en Gallipoli:

   • De Geallieerden lanceerden een groot offensief tegen het Ottomaanse Rijk bij de Dardanellen (Gallipoli). Het doel was om een doorbraak te forceren en een bevoorradingsroute naar Rusland te openen.

   • De Gallipoli-campagne werd een ramp voor de Geallieerden: slecht leiderschap, sterke Ottomaanse verdediging, en zware verliezen zorgden ervoor dat het offensief in december 1915 werd opgegeven.

3. Economische en sociale druk:

   • De oorlog begon zijn tol te eisen op het thuisfront. In alle landen waren er tekorten aan voedsel en grondstoffen, en groeide de onvrede onder de bevolking.

Conclusie van 1915

• Westfront: Het Westfront bleef vastzitten in een loopgravenoorlog, met zware gevechten zoals de Tweede Slag om Ieper en het gebruik van gifgas. Het IJzerfront bleef stabiel door de inundaties en het Belgische verzet.

• Oostfront: Duitsland en Oostenrijk-Hongarije behaalden grote overwinningen tegen Rusland, maar de oorlog in het oosten bleef dynamischer dan in het westen.

• Nieuwe spelers en fronten: Italië sloot zich aan bij de Geallieerden, terwijl het Ottomaanse Rijk zich verdedigde tegen aanvallen in Gallipoli en de Kaukasus.

• Het jaar 1915 liet zien dat de oorlog zich steeds verder uitbreidde, zowel qua fronten als wapens, en dat een snelle oplossing ver weg was.

​​

1916: Het jaar van de grote veldslagen en aanhoudende uitputting

Westfront: Grote veldslagen en het IJzerfront

• Slag om Verdun (februari-december): Duitsland lanceerde een aanval op de Franse stad Verdun, bedoeld om Frankrijk uit te putten door zware verliezen toe te brengen. De Fransen, onder leiding van generaal Philippe Pétain, hielden stand met de beroemde leus "Ils ne passeront pas" (Ze zullen niet passeren). Beide zijden leden echter enorme verliezen, met meer dan 700.000 doden en gewonden.

• Slag aan de Somme (juli-november): De Britten en Fransen openden een groot offensief aan de rivier de Somme om de druk op Verdun te verlichten. Het was de eerste keer dat tanks werden ingezet door de Britten, maar het effect was beperkt. De slag resulteerde in meer dan een miljoen slachtoffers zonder significante terreinwinst.

• IJzerfront: Het IJzerfront bleef in 1916 relatief stabiel. De Belgische troepen, onder leiding van koning Albert I, verdedigden succesvol de frontlinie langs de IJzer. Dankzij de strategische overstroming van het gebied in 1914 bleef het front moeilijk toegankelijk voor Duitse troepen. Belgische en Franse eenheden werkten samen om dit deel van het front te houden.

Oostfront: Brusilov-offensief en uitputting

• Brusilov-offensief (juni-september): Het Russische leger voerde een grootschalig offensief uit tegen Oostenrijk-Hongarije in Galicië. Het offensief, onder leiding van generaal Aleksei Brusilov, was een van de meest succesvolle campagnes van de Geallieerden aan het oostfront. Oostenrijk-Hongarije verloor grote aantallen troepen en moest Duitse versterkingen inroepen.

• Russische uitputting: Ondanks dit succes raakte Rusland economisch en militair steeds verder uitgeput. De oorlogsinspanning zorgde voor groeiende onvrede onder de Russische bevolking, wat later zou leiden tot de Russische Revolutie.

Nieuwe ontwikkelingen en wereldwijde gevolgen

• Oorlog op zee: Duitse onderzeeërs zetten de onbeperkte duikbotenoorlog voort, wat leidde tot grote verliezen voor Geallieerde schepen. Dit zou later bijdragen aan de betrokkenheid van de Verenigde Staten.

• Oostenrijk-Hongarije en Italië: Aan het Italiaans-Oostenrijkse front vonden zware gevechten plaats, vooral tijdens de Slagen aan de Isonzo. Beide partijen leden zware verliezen zonder beslissende resultaten.

• Burgerbevolking: De loopgravenoorlog en blokkades begonnen een enorme impact te hebben op de burgerbevolking, vooral in bezette gebieden zoals België en Noord-Frankrijk. Voedseltekorten, plunderingen en dwangarbeid zorgden voor grote humanitaire problemen.

Conclusie 1916

1916 was een jaar van enorme verliezen en minimale terreinwinst. Terwijl de uitputting aan het westfront doorging, liet het Brusilov-offensief aan het oostfront zien dat Oostenrijk-Hongarije steeds afhankelijker werd van Duitsland. De gebeurtenissen van dit jaar versterkten het gevoel dat de oorlog niet snel zou eindigen en de kosten ervan – in mensenlevens en middelen – bleven stijgen.

​

1917: Keerpunt in de oorlog

• 1. De Slag om Verdun (februari-december):

     • Duitsland probeerde Frankrijk te verzwakken door een uitputtingsslag bij Verdun.

     • Beide partijen leden enorme verliezen: honderden duizenden doden en gewonden, maar zonder doorslaggevend resultaat.

  2. De Slag aan de Somme (juli-november):

     • Geallieerde troepen lanceerden een groot offensief om de druk op Verdun te verlichten.

     • Voor het eerst werden tanks gebruikt, maar het offensief leverde weinig terreinwinst op.

     • Meer dan een miljoen soldaten stierven of raakten gewond.

  3. Het Oostfront:

     • Rusland boekte aanvankelijk succes met het Brusilov-offensief, waarbij Oostenrijk-Hongarije zware verliezen leed.

     • Later werd Rusland teruggedrongen door Duitse en Oostenrijks-Hongaarse troepen.

  4. Het IJzerfront:

     • Aan het IJzerfront in België bleef de situatie grotendeels stabiel in 1916, dankzij de inundatie (onderwaterzetting van het gebied).

     • Belgische troepen hielden stand, maar leefden onder zware omstandigheden in de loopgraven. Er waren constante artilleriebeschietingen en beperkte offensieven van beide kanten.

     • De Belgen speelden een belangrijke rol in het vastzetten van de Duitse troepen, waardoor deze niet elders konden worden ingezet.

  1. De Verenigde Staten sluiten zich aan bij de Geallieerden:

     • Duitsland hervatte de onbeperkte duikbotenoorlog, wat leidde tot de torpedering van Amerikaanse schepen.

     • De Zimmermann-telegram, waarin Duitsland Mexico aanspoorde om de VS aan te vallen, bracht Amerika in april 1917 in de oorlog.

  2. Russische Revolutie:

     • De oorlog veroorzaakte hongersnood en chaos in Rusland, wat leidde tot de Februarirevolutie en het aftreden van Tsaar Nicolaas II.

     • In november grepen de Bolsjewieken onder leiding van Lenin de macht. Rusland trok zich terug uit de oorlog en sloot in 1918 vrede met Duitsland (Verdrag van Brest-Litovsk).

  3. Het Westfront:

     • Het Britse offensief bij Passendale (Derde Slag om Ieper) eindigde in een bloedbad.

     • Zware regenval veranderde het slagveld in een modderzee, en ondanks enorme verliezen werd slechts beperkte terreinwinst geboekt.

  4. Het IJzerfront:

     • Belgische troepen hielden ook in 1917 stand aan het IJzerfront, ondanks zware Duitse beschietingen.

     • De Belgische verdediging zorgde ervoor dat Duitsland geen doorbraak kon forceren in de regio, wat de Geallieerden tijd gaf voor hun operaties elders.

​

1918: Het einde van de oorlog

• Duitsland lanceerde in het voorjaar grote offensieven op het Westfront (Lenteoffensieven), maar werd tegengehouden door de Geallieerden, geholpen door miljoenen Amerikaanse soldaten.

• In augustus begonnen de Honderd Dagen Offensieven, een reeks Geallieerde aanvallen die de Duitse linies doorbraken.

• Duitsland en zijn bondgenoten waren uitgeput. Binnenlandse opstanden en nederlagen dwongen Duitsland tot het ondertekenen van een wapenstilstand op 11 november 1918.

​

​​​​​​​​​​​​

​

Het Verdrag van Versailles (1919): Belangrijkste punten en achteraf gebleken fouten

Belangrijkste punten van het verdrag:

1. Duitsland krijgt de schuld van de oorlog (Artikel 231):
   Duitsland werd volledig verantwoordelijk gehouden voor het ontstaan van de oorlog ('Oorlogsschuldclausule').

2. Hoge herstelbetalingen:
   Duitsland moest enorme bedragen betalen aan de Geallieerden om de schade van de oorlog te vergoeden.

3. Territoriale verliezen:

   • Duitsland verloor gebieden zoals Elzas-Lotharingen (aan Frankrijk) en delen van Polen (de Poolse corridor).

   • Kolonies van Duitsland werden verdeeld onder de Geallieerden.

4. Beperkingen op het leger:
   Duitsland mocht slechts een leger van 100.000 man hebben, geen tanks, vliegtuigen of onderzeeërs.

5. Uitsluiting van Duitsland uit de Volkenbond:
   Duitsland werd niet toegelaten tot deze internationale organisatie die was opgericht om toekomstige oorlogen te voorkomen.